Η καλλιέργεια του σπανακιού

Το σπανάκι (Spinacia oleraceae) είναι ένα φυλλώδες ετήσιο λαχανικό της οικογένειας Chenopodiacheae. Η καλλιέργεια του σπανακιού στη χώρα μας ξεπερνάει τους 44.000 τόννους σε έκταση 41.000 στρεμμάτων. Το σπανάκι είναι ένα λαχανικό με μεγάλη θρεπτική αξία, καθώς περιέχει μεγάλες ποσότητες σιδήρου, βιταμίνης Α και πολλές βιταμίνες του συμπλέγματος Β. 

Το φυτό έχει μία κοντό-χοντρή ρίζα, ενώ και ο βλαστός είναι κοντός και βρώσιμος ενώ από αυτόν εκφύονται ο ρόδακας τον φύλλων αλλά και η ταξιανθία. Το κυρίως βρώσιμο μέρος του φυτού είναι τα φύλλα που είναι παράρριζα και διατάσσονται σε ρόδακα. Η συγκομιδή γίνεται πάντα πριν τη δημιουργία ταξιανθίας καθώς μετά μειώνεται κατά πολύ η ποιότητα των φύλλων. Για την δημιουργία του ανθικού στελέχους και την ταξιανθίας απαιτούνται πολλές ώρες φωτός ή αλλιώς μεγάλη διάρκεια ημέρας. Το φυτό είναι δίοικο και δικλινές έτσι τα αρσενικά άνθη είναι επάνω στο στέλεχος και τα θηλυκά στις μασχάλες των φύλλων. 

Ειδικότερα το σπανάκι έχει δύο φάσεις στον βιολογικό του κύκλο, την ανάπτυξη των φύλλων (35-40 μέρες) και την ανάπτυξη των σπόρων. Στην παραγωγή η συγκομιδή γίνεται στην πρώτη φάση. 

Τα σπανάκια αναπτύσσονται σε πλήθος εδαφικών τύπων αρκεί να είναι γόνιμα και το pH του εδάφους να είναι από 6,5-7. 

Τα φυτά αναπτύσσονται σε μεγάλο εύρος θερμοκρασιών. Ειδικότερα οι κατάλληλες θερμοκρασίες κυμαίνονται από 5-24 βαθμούς κελσίου. Επί προσθέτως τα φυτά είναι ιδιαίτερα ανθεκτικά στην παγωνιά, καθώς δεν ζημιώνονται μέχρι και τους -10 βαθμούς κελσίου. 

Η σπορά του σπανακιού γίνεται απευθείας στο χωράφι καθώς δεν απαιτείται δημιουργία σπορείου. Η περίοδος σποράς στην Ελλάδα είναι από τα μέσα Αυγούστου έως τα μέσα Φεβρουαρίου ενώ μπορούν να γίνουν έως και δύο σπορές το έτος. Απαιτούνται από 1-1,5 κιλά σπόρου ανά στρέμμα (το μισό αν χρησιμοποιούνται σπαρτικές ακριβείας) ενώ το βάθος σποράς είναι από 1-2 εκατοστά. Αν το σπανάκι θα καταναλωθεί νωπό τότε χρησιμοποιούμε μεγάλη ποσότητα σπόρου, ενώ αν πρόκειται να μεταποιηθεί τότε απαιτούνται μεγαλύτερα φύλλα άρα και λιγότερο σπόρος. Τα τελευταία χρόνια όμως μία νέα τεχνική επιτάσσει σε βιομηχανικές ποικιλίες κάποιες υπέρπυκνες σπορές με πάνω από 280.000 φυτά ανά στρέμμα ώστε αυτά να γίνουν ορθόφυλλα λόγο του συνωστισμού και να είναι εύκολη η συγκομιδή τους με μηχανές (Εικόνα 2). 

Το σπανάκι δεν έχει τρομερές απαιτήσεις σε λίπανση, 5 μονάδες Αζώτου, 10 Φωσφόρου και 5 Καλίου είναι αρκετές για την επίτευξη μιας καλής παραγωγής. Δηλαδή η χρήση ενός σύνθετου λιπάσματος όπως το 11-15-15 είναι αρκετή. 

Η άρδευση είναι απαραίτητη ιδίως σε άνυδρες περιόδους πρέπει να γίνεται με κατάκλυση κάθε 8 μέρες. Οποιαδήποτε καταπόνηση έλλειψης νερού είναι καταστροφική για την καλλιέργεια. 

Τα ζιζάνια ιδιαίτερα κατά τα πρώτα στάδια ανάπτυξης του φυτού μπορούν να υποβαθμίσουν αρκετά την παραγωγή γιαυτό απαιτείται ο έλεγχος τους με μηχανικές ή χημικές μεθόδους καταστροφής (σκαλιστήρι, προφυτρωτικά ζιζανιοκτόνα κ.α.).

Η συγκομιδή πλέον γίνεται μηχανικά, ανάλογα με την αγορά και το σκοπό της παραγωγής. Συνήθως τα φυτά συγκομίζονται όταν έχουν 4-7 ανεπτυγμένα φύλλα, ενώ σε μερικές βιομηχανικές ποικιλίες γίνεται δύο φορές με κενό 20 ημερών. Η απόδοση μπορεί να φτάσει μέχρι και τους 2 τόννους το στρέμμα σε βιομηχανικές φυτείες. Αν το προϊόν διατεθεί στην αγορά τα φύλλα ξεδιαλέγονται και πλένονται αμέσως ενώ αν πρόκειται να ταξιδέψει καλό είναι να πλένεται στον τόπο προορισμού για να αποφεύγονται οι σήψεις. Το σπανάκι είναι ιδιαίτερα ευαίσθητο γιαυτό και η συντήρηση του δεν ξεπερνάει τις 14 ημέρες. Μετά τη συγκομιδή πρέπει να προψύχεται και να αποθηκεύεται στους 0 βαθμούς Κελσίου και σε 95% σχετική υγρασία. 

Οι κυριότεροι εχθροί του φυτού είναι οι αφίδες και ο φυλλορύκτης. Ενώ οι κυριότερες ασθένειες είναι ο περονόσπορος (εικόνα 3), η φουζαρίωση και το ωίδιο. Η χρήση ανθεκτικών ποικιλιών και η χημική αντιμετώπιση όποτε χρειάζεται αρκούν για τον έλεγχο των ασθενειών.