Νέοι σοβαροί εντομολογικοί εχθροί των φοινικοειδών στη Κύπρο

Το κείμενο γράφει ο γεωπόνος Αδάμου Ευάγγελος

Κόκκινο σκαθάρι των φοινικοειδών, Rhynchophorus ferrugineus 

Το έντομο θεωρείται σήμερα ως ο σημαντικότερος εχθρός των φοινικοειδών. Διαπιστώθηκε για πρώτη φορά στην Κύπρο το 2006 στην επαρχία Λεμεσού. 

Είδη ξενιστών του εντόμου: Το έντομο αυτό, προσβάλλει ορισμένα είδη φοινικιάς όπως είναι η Areca catechu, Αrenga pinnata, Borassus flabellifer, Brachea armata, Butia capitata, Calamus merillii, Caryota maxima, Caryota cumingii, Chamaerops humilis, Cocos nucifera,Corypha gebanga, Corypha elata, Elaeis guineensis, Livistona australis, Livistona decipiens, Metroxylon sagu, Oreodoxa regia, Phoenix canariensis, Phoenix dactylifera, Phoenix theophrasti, Phoenix sylvestris, Sabal umbraculifera, Trachycarpus fortunei και Washingtonia spp. 

Στην Κύπρο οι περισσότερες φοινικιές ανήκουν στα είδη Phoenix canariensis, Phoenix dactylifera και Washingtonia spp. 

Μορφολογία Rhynchophorus ferrugineus 

Τα ακμαία (αρσενικά και θηλυκά) έχουν κοκκινο-καστανό χρώμα ,με μήκος 3cm περίπου και φέρουν ρύγχος. Οι προνύμφες (σκουλήκια) είναι άποδες και μπορούν να φτάσουν σε μήκος 5cm πριν την νύμφωση. 

Βιολογία Rhynchophorus ferrugineus 

Τα θηλυκά ωοκτούν γύρω στα 300 αυγά σε οπές (πληγές του φοίνικα).Τα αυγά εκκολάπτονται σε 2-5 μέρες.

Όλα τα στάδια του εντόμου (αυγό, προνύμφη, νύμφη, ενήλικο), εξελίσσονται στο εσωτερικό του φοίνικα. Η κυρίως ζημιά προκαλείται από τις προνύμφες που τρέφονται από τους μαλακούς ιστούς του εσωτερικού κορμού, ανοίγοντας στοές (μέχρι και ένα μέτρο). 

Η ανάπτυξη προνυμφών διαρκεί 1-3 μήνες. Η νύμφωση, γίνεται μέσα στο κουκούλι που φτιάχνει η προνύμφη από ξερές ίνες του φοίνικα και διαρκεί 2-3 εβδομάδες. 

Το έντομο επιβιώνει από -2οC(κατώτερη θερμοκρασία) – 44oC (ανώτατη θερμοκρασία). 

Συμπτώματα σε ξενιστές 

Επειδή ο εντοπισμός του στα αρχικά στάδια προσβολής είναι ιδιαίτερα δύσκολος, παραθέτουμε μακροσκοπικά συμπτώματα, για εντοπισμό της προσβολής. 

1.Εμφανές με γυμνό μάτι είναι η μάρανση της κόμης της φοινικιάς, η οποία παίρνει το χαρακτηριστικό σχήμα ομπρέλας, κυρίως στα είδη Phoenix canariensis. 

2.Μπορεί να ακουστεί ήχος, από τις τρεφόμενες προνύμφες στο εσωτερικό κορμό του φοίνικα(οι ήχοι που παράγουν οι προνύμφες, καθώς καταστρέφουν τον κορμό, μπορεί να γίνουν αντιληπτοί, αν κανείς ακουμπήσει το αφτί του στο δέντρο). 

Τρόποι αντιμετώπισης 

Θεραπευτικοί ψεκασμοί, με έγχυση στον ψευδοκορμό: Χρησιμοποιούνται τα διασυστηματικά: imidacloprid, clothianidin, dimethoate (καλό είναι να αφαιρούνται οι ταξιανθίες του φοίνικα όταν εμφανίζονται, καθώς προσελκύουν τις μέλισσες. ) Σε κάθε φυτό γίνεται μια οπή με κλίση 45 μοίρες, με ηλεκτρικό τρυπάνι διατομής 10cm. Η οπή γίνεται σε ύψος 1,5-1,8 μέτρα από το έδαφος. Μέσω της οπής με μια σύριγγα ή άλλο μέσο χορηγούμε 30-40 ml διαλύματος σκευάσματος, ανά φυτό και κάθε 2-3 μήνες. (Περισσότερες από μια οπές στον κορμό μπορεί να προκαλέσουν ζημιά στην ανάπτυξη του φοίνικα). Διασυστηματικά ΦΠΠ μπορούν να χρησιμοποιηθούν και με ριζοπότισμα. 

Προστατευτικοί ψεκασμοί: Λούσιμο της στεφάνης (καρδιά) και του ψευδοκορμού, γίνονται επίσης με οργανοφωσφορικά εντομοκτόνα, όπως τα chlorpyriphos, methidathion, pyrimiphos methyl και πυρεθρινοειδή, με τη προϋπόθεση ότι έχουν αφαιρεθεί, αν υπάρχουν, οι ταξιανθίες. 

Συμβουλές

1.Το στάδιο της προσβολής είναι σημαντικό, ως το σημείο που καθορίζει την ανάκτηση ή μη του συγκεκριμένου φοίνικα. Αν οι παρασιτικοί οργανισμοί, έχουν καταστρέψει περισσότερο από το 1/3 της καρδιάς του φοίνικα (και συγκεκριμένα το άνω μέρος), δυστυχώς δεν μπορεί πια να θεραπευτεί. Στις περιπτώσεις όπου η προσβολή έχει ήδη φθάσει σε αυτό το στάδιο, είναι πολύ δύσκολη η ανάκαμψη της φοινικιάς και θα πρέπει τέτοια φυτά να ξεριζώνονται και να καταστρέφονται. Η καταστροφή, γίνεται με τεμαχισμό και θάψιμο του φυτού σε βάθος 1 μέτρου περίπου, αφού προηγουμένως ψεκασθεί με κατάλληλο εντομοκτόνο για παρεμπόδιση της μετανάστευσης του εντόμου σε παρακείμενους ξενιστές. 

Συμπέρασμα: Όσο νωρίτερα εφαρμοστεί η θεραπεία, τόσο καλύτερα είναι τα αποτελέσματα. 

2.Μεγάλη κινητικότητα του εντόμου για τις περιβαλλοντικές συνθήκες της Κύπρου παρατηρείται, χρονικά, στα τέλη της Άνοιξης με αρχές Φθινοπώρου. 

3.Συνιστάται το κλάδεμα να γίνεται τους χειμερινούς μήνες, όπου το έντομο, παρουσιάζει μικρή κινητικότητα. 

4.Μετά από κάθε κλάδεμα πρέπει να ακολουθεί ψεκασμός του φυτού, γιατί η οσμή από κομμένα κλαδιά προσελκύει τον Rhynchophorus ferrugineus 

Εικόνα 1: Νύμφη: Κάθε προνύμφη του R. ferrugineus κατασκευάζει μία νυμφική θήκη με τις ίνες του φοίνικα. Το κουκούλι, έχει σχήμα οβάλ, με μέσο μήκος 60 mm και πλάτος 30 mm 

Εικόνα 2: Προνύμφη: Το μήκος της πλήρους αυξημένης προνύμφης είναι 50 mm και το πλάτος, είναι 20 mm

Εικόνα 3: Ακμαίο R. Ferrugineus 

Εικόνα 4: Προσβολή από R. ferrugineus στην κορυφή του κανάριου φοίνικα 

Εικόνα 5: Στοές από τις προνύμφες R. Ferrugineus 

Εικόνα 6: Στοές από τις προνύμφες R. Ferrugineus 

Σκοπός των ανωτέρω εργασιών είναι, αφενός η εφαρμογή θεραπευτικών μέτρων και αφετέρου ο περιορισμός της περαιτέρω εξάπλωσης του εντόμου σε μη προσβεβλημένα φοινικοειδή, γιατί έχει διαπιστωθεί ότι το ακμαίο έντομο, μπορεί να διανύσει απόσταση μέχρι και 1 km χωρίς διακοπή. 

ΕΠΙΣΗΣ το R. Ferrugineus, ενδέχεται να αποτελέσει στο μέλλον, σοβαρό εχθρό της μπανανιάς.