Η καλλιέργεια της Στέβιας

Η Στέβια είναι ένας πολυετές και πολύκλαδος θάμνος. Το φυτό φύεται στις τροπικές περιοχές της Παραγουάης και χρησιμοποιόταν στο παρελθόν από τους αυτόχθονες Αμερικανούς λόγω της έντονης γλυκύτητας του. Η επιστημονική ονομασία του φυτού είναι Stevia rebaudiana Bertoni, και ανήκει στην ίδια οικογένεια με το ραδίκι. 

Ο θάμνος αυτός έχει αρχίσει να καλλιεργείται εδώ και χρόνια σε πολλές χώρες του κόσμου, με πρώτο παραγωγό την Κίνα. Στην Ευρώπη γίνονται εκτενείς έρευνες, ενώ αναμένεται να επιτραπεί και η καλλιέργεια της. Στην Ελλάδα έχουν γίνει πολλές επιστημονικές μελέτες, ειδικά από το πανεπιστήμιο Θεσσαλίας. Ο σκοπός είναι η αντικατάσταση της καλλιέργειας του καπνού. 

Οι εμπορικές ιδιότητες της στέβιας οφείλονται στις γλυκαντικές ουσίες που υπάρχουν στα φύλλα. Ειδικότερα η στεβιοσίδη και η ρεμπαουδιοσίδη είναι οι βασικές ουσίες. Τα φύλλα της στέβιας χρησιμοποιούνται χλωρά ή ξερά για την παραγωγή τρίμματος ή σκόνης ενώ γίνεται και εξαγωγή εκχυλισαματός και "ζάχαρης κρυσταλλικής". Τα υπολείμματα της μεταποίησης χρησιμεύουν σαν ζωοτροφές. Οι βασικές χρήσεις είναι στην ζαχαροπλαστική όπου και αντικαθιστά τη ζάχαρη αλλά και στην ιατρική (ασθενείς με διαβήτη τύπου 2). 

Στην στέβια δίνονται και μερικές πρόσθετες ιδιότητες θεραπευτικές κτλ. ωστόσο δεν θα αναλύσουμε αυτό το θέμα παραπάνω διότι μερικές είναι και προϊόν φαντασίας ή αβάσιμες επιστημονικά. 

Τα ενθαρρυντικά χαρακτηριστικά της στέβιας είναι ότι η κατανάλωση της έχει μηδενικές θερμίδες, μειώνει σε βάθος χρόνου την αρτηριακή πίεση και δεν επιβαρύνει τους ασθένειες με σακχαρώδη διαβήτη όπως κάνει η ζάχαρη ενώ τέλος δεν ευνοεί την τερηδόνα. Πολλοί επιστήμονες θεωρούν τη στέβια ως τη ζάχαρη του μέλλοντος. 

Σύμφωνα με τον FAO και της ΕΕ η ανώτατη κατανάλωση στέβιας δεν πρέπει να ξεπερνά τα 10 mg/Kg ζώντως βάρους την ημέρα. 

Η καλλιέργεια

Ο θάμνος της στέβιας μπορεί να φτάσει σε ύψος το 1 μέτρο, ενώ το χρώμα των φύλλων του είναι ανοιχτό πράσινο με διαστάσεις 5*3 εκ. ανάλογα και με την ποικιλία (Εικόνα 1). Τα φύλλα είναι άμισχα και φύονται σταυρωτά. Τα άνθη έχουν μπλέ πέταλα και φύονται σε ταξιανθία 5 ανθών. 

Ο πολλαπλασιασμός της στέβιας γίνεται με σπόρο και με μοσχέυματα.  Οι σπόροι βλαστάνουν σε σπορεία όπου και παραμένουν για 60 μέρες έως ότου είναι ικανοί για μεταφύτευση. Η διαδικασία είναι παρόμοια με αυτή του καπνού. Δηλαδή δημιουργούμε σπορεία μεγέθους 1*10 μέτρα υπερυψωμένα κατα 15 εκατοστά για να στραγγίζουν. Στα παραδοσιακά σπορεία, το χώμα πρέπει να είναι ψιλοχωματισμένο, κοπρισμένο και απαλλαγμένο από τα ζιζάνια. Η σπορά γίνεται με προσοχή γιατί ο σπόρος είναι πολύ μικρός 1γρ.=2500 σπόροι, αφού ρίξουμε σπόρο με το χέρι μετά σκεπάζουμε πολύ ελαφρά και ποτίζουμε. Τα σπορόφυτα θα είναι έτοιμα σε 60 μέρες. Διαλέγουμε τα εύρωστα σπορόφυτα ύψους τουλάχιστον 10-20 εκατοστά και πλούσιο ριζικό σύστημα. 

Ένας πιο σύγχρονος τρόπος παραγωγής σπορόφυτων είναι τα επιπλέοντα σπορεία. Τα σπορεία αυτά είναι σε θερμοκήπια με ελεγχόμενες συνθήκες. Είναι πολύ πιο αξιόπιστα και μειώνουν το κόστος παραγωγής. 

Η μεταφύτευση των φυτών μπορεί να γίνει με φυτευτικές μηχανές, όπως και στον καπνό. Η κατάλληλη περίοδος για την μεταφύτευση είναι στα τέλη Μαρτίου αφού περάσουν οι τελευταίες παγωνιές. Οι αποστάσεις φύτευσης πρέπει να είναι 60 * 20 και 60 * 40, συνολικά μπορούμε να φυτεύσουμε από 3000- 6000 φυτά ανά στρέμμα. Η εποχή φύτευσης είναι πολύ σημαντικός παράγων για την επιτυχή καλλιέργεια. Το διάστημα από την μεταφύτευση μέχρι την συγκομιδή κυμαίνεται από 75-90 ημέρες. 

Η στέβια σε γενικές γραμμές μπορεί να καλλιεργηθεί και σε ελαφρώς αμμώδη εδάφη, με Ph 7 όι όμως αλατούχα. 

Η λίπανση της στέβιας  πρέπει να ακολουθεί συγκεκριμένη αναλογία των βασικών στοιχείων. Οι καλύτεροι συνδυασμοί είναι 3-1-2 ή 2-1-2 ανάλογα με την γονιμότητα του κτήματος και την περιεκτικότητα σε οργανική ουσία. Από τα ιχνοστοιχεία η πιο συχνή τροφοπενία είναο του βορίου.

Η ζιζανιοκτονία στη στέβια είναι ο νούμερο 1 παράγων για την επίτευξη υψηλών αποδόσεων και καλής ποιότητας. Ενώ διευκολύνει και την συγκομιδή. Δυστυχώς η τεχνογνωσία και τα εγκεκριμένα σκευάσματα για τη στέβια είναι μηδαμινά. Πιστεύουμε ότι η τριφλουραλίνη που χρησιμοποιόταν στον καπνό μπορεί να αντιμετωπίσει πολλά από τα ζιζάνια που απειλούν την καλλιέργεια. Η εφαρμογή πρέπει να γίνει έως και 10 μέρες πριν τη μεταφύτευση και να ακολουθήσει ενσωμάτωση, ωστόσο πρέπει να γίνουν περαιτέρω δοκιμές για να βεβαιωθούμε ότι δεν υπάρχει κίνδυνος φυτοτοξικότητας. 

Η Άρδευση της στέβιας είναι το μεγαλύτερο αγκάθι για την καλλιέργεια της στην Ελλάδα. Η στέβια απαιτεί νερό, πολύ νερό, ειδικότερα θα πρέπει να ποτίζεται τακτικά και λίγο γιατί δεν έχει βαθύ ριζικό σύστημα. Η έλλειψη νερού έχει άμεσο αντίκτυπο στην παραγωγικότητα του φυτού.

Η φυτοπροστασία της στέβιας δεν έχει μελετηθεί επαρκώς ωστόσο είναι βέβαιο ότι έχει κοινές ασθένειες με τον καπνό κάτι που μπορεί να είναι μειονέκτημα αν καλλιεργηθεί στα ίδια αγροκτήματα.   Πιο συγκεκριμένα έχουν παρατηρηθεί, φουζαρίωση, σεπτορίαση και ριζοκτόνια ενώ τελευταία αναφέρθηκε και προσβολή από αλτερνάρια (C.K. Maiti.  2006. First report of Alternaria alternata causing leaf spot on Stevia rebaudiana. Calcuta university). Η ανάγκη για έγκριση σκευασμάτων για την καλλιέργεια αυτή είναι επιτακτική εφόσον η τάση στην Ελλάδα είναι ανοδική . 

Η συγκομιδή και η αποξήρανση των φύλλων της καλλιέργειας γίνεται με διάφορους τρόπους, από τους οποίος ο καθένας έχει ξεχωριστά μειονεκτήματα και πλεονεκτήματα. Έχουμε ξεχωρίσει την βραζιλιάνικη μέθοδο όπου τα φύλλα αρμέγονται μηχανικά και κατόπιν ξηραίνονται σε μεγάλους κλιβάνους σε υψηλή θερμοκρασία και αερισμό, ωστόσο η διαδικασία αυτή τα μεταχρωματίζει. Ακόμα, μία πολλά υποσχόμενη μέθοδος είναι αυτή του καπνικού σταθμού έρευνας της Καρδίτσας όπου κατάφεραν να συγκομίσουν μηχανικά το προϊόν και να το ξεράνουν σε ξηραντήρια καπνού τύπου Virginia χωρίς τη χρήση καυστήρα. 

Δεν θα μπούμε στον οικονομικό τομέα της καλλιέργειας διότι η κατάσταση είναι ακόμα πολύ ρευστή, υπάρχει ενδιαφέρον από μεγάλες εταιρίες για την στέβια σαν αντικατάστατο της ζάχαρης. Ενώ έχουν προγραμματιστεί και οι πρώτες μεταποιητικές μονάδες. Ωστόσο η Στέβια έχει ακόμα δρόμο μακρύ μέχρι να καταφέρει να εκτοπίσει τη ζάχαρη από τα γλυκά και τον καπνό από τα χωράφια! 

Το παραπάνω άρθρο είναι ενημερωτικό με στόχο τον κατατοπισμό σε γενικές γραμμές των άμεσα ενδιαφερόμενων για την καλλιέργεια της στέβιας. Ωστόσο πολλά από τα δεδομένα προέρχονται από την καλλιέργεια όπως συμβαίνει στο εξωτερικό. Στην Ελλάδα γίνονται σταθερά βήματα για την ανάπτυξη και αναγνώριση της καλλιέργειας. 

Τέλος, εδώ στην agro-help.com πιστεύουμε ότι η στέβια και τα προϊόντα της πρέπει να μελετηθούν διεξοδικά για τις πιθανές επιπτώσεις που μπορεί να έχουν στην ανθρώπινη υγεία. Μπορεί ο FDA και η ΕΕ να έχουν κάνει τα πρώτα διστακτικά βήματα για την απελευθέρωση του προϊόντος, όμως πρέπει να βεβαιωθούν ότι είναι ασφαλές για την δημόσια υγεία. Υπόψιν ότι κάποιες εταιρίες μεγαθήρια πιέζουν προς αυτή την κατεύθυνση γιατί θα μειώσουν πολύ το κόστος των προϊόντων τους αφού θα απαιτείται λιγότερη ποσότητα από τη ζάχαρη. Κάποιες βασικές έρευνες που έχουν γίνει σε πειραματόζωα (ποντίκια) δεν έχουν δείξει τίποτα ανησυχητικό, αντιθέτως επιβεβαιώνουν την μείωση του σωματικού βάρους λόγω της έλλειψης θερμίδων (Toyoda K. 1997. Assessment of the Carcinogenicity of Stevioside in Rats. Food and Chemical toxicology.).